Ülkemizin sivil toplum gücü ve örgütlenme mecrası adına en önemli yapı taşlarından birisi derneklerdir.
Dernekler hukuki bir varlık olarak faaliyetlerini genel kurullarında kurdukları yönetim kurulları aracılığıyla yürütmektedir.
Dernek yönetim kurulu derneklerin organlarının sadece bir tanesidir. Yönetim kurulu, derneğin yürütme ve temsil organıdır; bu görevini kanuna ve dernek tüzüğüne uygun olarak yerine getirir. Temsil görevi, yönetim kurulunca, üyelerden birine ya da bir üçüncü kişiye verilebilir. Derneğin bir nevi sahibi dernek yönetim kuruludur. Bu sebepten dernek yönetim kurulunun birçok görevi ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu görev ve sorumlulukların asıl tarafı yasalarla, ikinci tarafı ise dernek tüzükleri ile düzenlenmektedir.
5253 sayılı Dernekler Kanununa göre derneğin kuruluşunun asli belgesi olan dernek tüzüğünde, dernek yönetim kurulunun asil ve yedek üye sayıları ile bu üyelerin ne şekilde seçileceği ve bu kurulunun görev ve yetkilerini açıkça belirtilmesi zorunludur.
Derneğin tüm üyelerini temsil eden genel kurulun verdiği yetki ile dernek tüzüğünde belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere, derneğin amaç ve konusuna giren her türden işleri ve hukuki işlemleri dernek adına yapmak ve şirket unvanını kullanma hakkına sahip olan yönetim kurulu; dernek tüzel kişiliğince kurulan iktisadi işletmeler, lokaller, sandıklar ve benzeri dernekten ayrı tüzel kişiliği olmayan örgütlerinde, dernek tüzel kişiliği adına sahibi ve nihai sorumlu yöneticisi konumundadır.
DERNEK YÖNETİM KURULU NE İŞ YAPAR?
Türk Medeni Kanunu’nda ya da Dernekler Kanunu’nda yönetim kurulunun görev ve yetkileri ayrıntılı şekilde yazılmamıştır. Sadece “yönetim kurulunun görev ve yetkileri dernek tüzüğünde gösterilir” hükmünü getirerek bu konudaki yetki ve sorumluluğu derneklere bırakmıştır.
Yönetim kurulunun derneği temsil yetkisi kanunda belirtilmiş olsa da bu ilişkinin hukuksal niteliği hakkında kanunumuzda herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Öğretideki ağırlıklı görüş, dernek yönetim kurulu üyelerine hizmet ya da vekâlet sözleşmesi hükümleri uygulanması gerektiğidir. Öğretideki görüşlerin de etkisiyle Yargıtay dernek yönetim kurulu üyeleriyle dernek arasındaki ilişkiyi vekâlet ilişkisi olarak nitelendirmektedir. Sorumluluklar ve özen yükümlülüğü açısından da vekâlet sözleşmesi hükümleri bu ilişkiye uygulanabilir niteliktedir. Her ne kadar benzerlikler bulunsa da vekâlet sözleşmesi ile aralarında farklılıklar da bulunmaktadır. Vekâlet sözleşmesi sözleşme ile kurulurken, yönetim kurulu derneğin zorunlu bir organı olarak onun bir parçası konumundadır.
Dernek yönetim kurulu üyelerinin görevlerini düşünürsek bu sorumluluklar kapsamına ilişkin bazı unsurlar ortaya çıkmaktadır. Öncelikli olarak yönetim kurulu üyelerinin dürüstlük kuralına uygun davranmaları gerekmektedir. Bunun için de kararlar derneğin yararına en uygun şekilde alınmalıdır. Derneğin sıradan yönetim işlerini yaparken de derneğin amacına en uygun olacak şekilde hareket edilmelidir. Bu doğrultu da derneğe personel seçiminde gerekli özen gösterilmeli, derneğin gelir ve gider hesapları konusunda dikkatli davranılmalı ve dernek üçüncü kişilere karşı en iyi şekilde temsil edilmelidir.
Bir diğer sorumluluk ise derneğe karşı sadakattir. Yönetim kurulu ile dernek arasında bir güven ilişkisi vardır. Sadakat, özen yükümlülüğünden farklı olarak, yönetim kurulu üyeliği sona erdiğinde de devam etmektedir. Yönetim kurulu üyeliği devam ederken derneğin amacı ve menfaati için en uygun işleri yaparken ve derneğin aleyhine olacak durumlardan kaçınırken, yönetim kurulu üyeliği bittikten sonra da dernekle ilgili sırları saklamak ve dernek menfaatine aykırı işler yapmamalıdır. Ayrıca yönetim kurulu üyeleri derneğin talimatlarına uymak ve derneğe karşı hesap vermek zorundadır.
DERNEK YÖNETİM KURULU NASIL KURULUR VE KAÇ KİŞİDE OLUŞUR?
Kuruluş işlemlerini tamamlayan derneklerin tüzük onay tebliğinden itibaren ilk altı ay içerisinde ilk genel kurul toplantısını yaparak dernek organlarını oluşturması gerekmektedir.
Yeni kurulan bir derneğin genel kurulun yapabilmesi için tüzüklerinde belirtilen organlardaki asil ve yedek üye sayısının toplamı kadar kişinin ilk genel kurul toplantısından önce dernek üyesi olması gerekmektedir.
Örnek olarak organları yönetim ve denetim kurulundan oluşmuş bir derneğin yönetim kurulu kanundaki en taban sayı olarak 5 asil 5 yedektir. Denetim kuruluda ise 3 asil 3 yedekten oluşur. Böyle bir derneğin genel kurulunu yapacağı en az üye sayısı 5+5+3+3=16 kişi olmalıdır.
Vefat, istifa ve her türlü üyeliği sona erdiren halde, üyeliği sona eren tüzel kişi temsilcisinin yerine aynı tüzel kişi tarafından belirlenen yedek üye Yönetim Kurulu üyesi olur. Yönetim Kurulu iki yıllık bir süre için seçilir. Yönetim Kurulu üyeliği sona eren bir kişi tekrar seçilebilir.Yönetim Kurulu Üyeleri kendi aralarından bir Başkan, bir Başkan Yardımcısı ve bir Muhasip Üye seçerler. Yönetim Kurulu üyeleri arasında gerekli gördüğü görev dağılımını yapar.
Yönetim Kurulu aşağıdaki maddelere göre toplanır ve karar alır:
1) Yönetim Kurulu, yeni üyelik başvurularının kabul veya reddine tüm Yönetim Kurulu Üyelerinin oybirliği ile karar verir.
2) Yönetim Kurulu, üyelikten çıkarma için tüm üyelerin üçte ikilik çoğunluğu ile karar verir.
3) Yönetim Kurulu, üye sayısının en az yarısının olması ile toplanır ve katılan üyelerin yarısından bir fazlasının oyu ile karar alır. Katılan üyelerin oylarının eşit olması halinde Başkan’ın oyu iki oy kabul edilir.
DERNEK YÖNETİM KURULU GÖREVLERİ NELERDİR?
1) Derneği temsil etmek veya üyelerinden bir ya da birkaçını bu konuda yetkilendirmek; bu görevlendirmeler ile ilgili yol ve diğer giderleri karşılamak.
2) Derneğin gelir ve gider hesaplarına ilişkin işlemleri yapmak ve gelecek döneme ait bütçeyi hazırlayarak Genel Kurul’a sunmak.
3) Mevzuatın ve iç yönetmeliğin öngördüğü diğer görevleri yerine getirmek.
4) Dernekte çalışacak kişileri işe almak, maaşlarını belirlemek ve gerektiğinde işten uzaklaştırmak.
5) Derneğin alacaklarını tahsil etmek, haklarını korumak.
6) Genel Kurul’da onaylanan bütçeyi gerçekleştirmek.
7) Dernekler Kanunu’nun öngördüğü defterleri tutmak.
8) Dernekler Kanunu’na, Dernek Tüzüğüne ve Genel Kurul kararlarına uymayan üyeler hakkında disiplin cezası uygulamak.
9) Derneğin amaçlarına ilişkin konularda Dernek içinde komisyonlar kurmak.
10) İşbu Tüzüğün verdiği yetkileri kullanmak suretiyle Genel Kurul kararlarının ve mevzuatın öngördüğü diğer işleri yürütmek.
11) Derneğin amaç ve hedefleri doğrultusunda kurulacak İktisadi İşletmelerin Yönetim ve Denetim şekillerini oluşturmak, idari kadrolarını atamak, İktisadi İşletmelerin temsil ve ilzamına ilişkin kararları almak, İktisadi İşletmelerin çalışma ve uygulama kurallarını tayin ve tespit etmek.
12) Derneğin ve İktisadi İşletmenin işleri için gerekli taşıtları, nakil vasıtaları almak, satmak, kiralamak, kiraya vermek, İşletmenin ve Derneğin amacının gerçekleşmesi için orta ve kısa vadeli kredi kullanmak, ipotek, rehin, işletme rehni, kefalet ve diğer teminatları almak, vermek, fek ve tadil etmek, finansal kiralama sözleşmeleri imzalamak.
