Ülke yönetiminde ve idaresinde birçok yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu yasalar devletin ilgili mekanizmaları tarafından yapılarak yürürlüğe girmektedir. Genel olarak tüm işleri kapsayan kanunlar, tüzükler sayesinde daha basit hale getirilerek kolay anlaşılması sağlanır.
Tüzük yasaların daha iyi anlaşılması ve uygulanması için çıkarılan bir yasal mevzuattır. Bu yüzden hazırlanan tüzüklerin kanunlara aykırı olmaması gerekiyor. Kanunlar ile aynı amaç da olması gerekmektedir. Fakat ülkemizde 2017 yılı değişikliklerinde tüzük ile ilgili bazı düzenlemeler olmuştur.
TÜZÜK NEDİR?
Tüzük yasalarca belirlenen işlerin nasıl yapılacağını anlatan ve kurullar tarafından hazırlanan yazılı, yasal metinlerdir. Ayrıca tüzüğün bir tanımının yapılması gerekiyor. Kurum ve kuruluşların kendi amaçlarını, görevlerini, izlenecek yolları ve yöntemleri içeren ve kuruluşun yetkili organları tarafından alınan, maddeler halinde hazırlanan kararlar bütünü olarak tanımlaması yapılabilir.
Tüzükler, 2017 yılı değişikliklerinden önce Danıştay incelemesine gönderiliyordu. Danıştay incelemesine gelmemiş olan tüzükler yok sayılıyordu. Ancak yapılan değişiklikler sonrasında tüm bu uygulamalar kaldırılmıştır.
TÜZÜK NASIL OLUŞTURULUR?
Dernekler kuruluş bildirimi formu doldurduktan sonra bir tüzük hazırlamalı. Kuruluş bildiriminde bulunurken doldurulacak alanlar EK-2 formunda yer aldığından bu aşama dernek kurucuları için kolaydır. Fakat birçok kişi dernek tüzüğünün nasıl olması gerektiği hakkında kısıtlı bilgiye sahiptir. Bu sebepten dolayı kuruluş işlemleri yarıda kalmakta ya da düzenlemeler için genel kurul beklenmektedir.
En başta dernek tüzüğünün kanunun emredici hükümlerine aykırı olmaması, oluşturmuş olduğunuz sivil toplum kuruluşunun anayasası olduğunuz unutmamanız gerekmektedir. Dernek adına yürütülecek olan faaliyetler, elde edilecek gelirin yöntemleri, tutulacak defterler, olağan kurul toplantısı, üye olma ve üyelikten çıkma, üyelerin görevleri gibi tüm konular A’dan Z’ye her ayrıntısı ile yer almalıdır. Aksi durumlarda dernek yönetimi olarak yaşanılacak bazı çıkmazlarda Sulh Ceza Hakimliği karar verici merci olacaktır.
Dernek tüzüğü hazırlanırken 5253 sayılı mevzuatta yer alan zorunlu tüzük maddeleri yer almak zorundadır. Bunları yazmanız şartı ile bir dernek kurmanız mümkündür. Fakat faaliyetlerinizi arttırmadığınız sürece elinizde olan haklarınızı kullanamazsınız. 5253 sayılı kanunun 30. maddesi A bendine göre; dernekler tüzüklerinde belirttikleri ve amaçlarını gerçekleştirmek dışında bir faaliyette bulunamaz hükmü yer almaktadır.
Dernek tüzüğü hazırlanırken derneklere madde sayısında kısıtlama sunulamaz ya da madde sayısı ciddiye alınmaz. 5253 sayılı kanunda ki zorunlu maddeler olduktan sonra 20 maddeli ya da 40 maddeli bir tüzük olmasının bir önemi yok.
Finally, for many of us headphones have become as much a fashion item as a piece of audio gear. That’s fine, but you don’t have to sacrifice decent sound for an eye-catching design, though you’re likely to pay.Curabitur aptent pharetra porta lorem viverra nec vivamus fermentum dapibus, auctor odio lorem cubilia ultrices ut dictum tempus, donec elit aliquam nisi augue ipsum malesuada quisque aenean commodo nullam molestie aenean. Malesuada quisque aenean commodo nullam molestie aenean. Lorem ipsum donec mattis mi congue non pellentesque luctus, sociosqu justo id ultrices sapien aliquet curabitur iaculis, ullamcorper malesuada neque auctor nunc tortor vestibulum non gravida taciti mauris sem sagittis lectus tellus fringilla ornare consequat, nulla auctor inceptos ullamcorper euismod massa vehicula habitasse sem porta, sapien mollis bibendum suspendisse fringilla tempus dictumst.
DERNEK TÜZÜĞÜ MADDELERİ
Numaralandırılmış başlıklar tüzüğün zorunlu maddeleridir. Alt maddeler isteğe bağlıdır. Faaliyet alanlarınızı genişletebilmek için tüm detaylara dernek tüzüğünüzde yer vermelisiniz.
1-Dernek Adı
Dernek adını belirlemiş olmanız gerekmektedir. Daha önce bir dernek tarafından alınmış ya da mahkeme kararı ile kapatılmış bir derneğin adını alamazsınız. Dernek adında; Türk, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal, Şehit ve Gazi gibi kelimeler sadece İçişleri Bakanlığı’nın izni ile kullanılabilir. Aşağıda ki link üzerinden bulduğunuz dernek adının daha önce alınıp alınmadığını sorgulayabilirsiniz.
https://www.turkiye.gov.tr/icisleri-ddb-dernek-sorgulama
2- Derneğin Merkezi ve Şubesi
Dernek merkezinin hangi il sınırlarında olduğunu belirtmek zorundasınız. Derneğinizin şube kurup kurmayacağı, eğer bir şube kuracaksanız yurt içi ve yurt dışı kuruluşunun nasıl yapılacağını bu maddede belirtmelisiniz.
3- Derneğin Amacı
En az 7 ya da daha fazla kişinin ne amaçla toplandığı ve dernek kurmak istediği detaylı bir şekilde tüzükte yer almalıdır. Bu bölüme derneğin ne amaçla kurulacağını en geniş haliyle yazmalısınız. Örneğin; mesleki bir dernek iseniz, meslek hastalıklarının önüne geçmek, aydınlatıcı eğitimlerde bulunmak, etkinlik düzenlemek, işçilerin hukuki haklarını savunmak ve korumak gibi onlarca alt başlık oluşturabilirsiniz. Dernekler büro şefliğinin yapacağı denetimlerde bir sorun yaşamamak için dernek tüzüğünün bu maddesinde amaçlarınız doğrultusunda en açık şekilde yazmalısınız. Sizinle aynı amaca hizmet eden diğer derneklerin tüzüklerini inceleyerek fikir edinebilirsiniz.
4- Derneğin Çalışma ve Faaliyet Alanı
Derneğin bir üst maddede belirttiğimiz amaçları gerçekleştirmek için, hangi alanlarda çalışmalar yürüteceğini ve ne gibi faaliyetlerde bulunacağını bu maddede tüm detayları ile belirtmelisiniz.
- Fuarlara, açılışlara ve sergilere katılmak
- İktisadi işletme açmak
- Lokal açmak
- Dergi ve gazete çıkarmak
- Yurt içi ve yurt dışı faaliyetlerde bulunmak
- Dernek gecesi vb. etkinlikler düzenlemek
Yukarıdaki yazdığımız faaliyetler sadece örnek için yazılmıştır. 10’larca hatta 100’lerce yazılabilecek faaliyet alanı mevcuttur. Siz daha detaylı bir liste oluşturabilirsiniz.
5- Derneğe Üye Olma ve Üyelikten Çıkma
Derneğe üye olma ve üyelikten çıkma, üyelerin uyması gereken hukuki kurallar, derneğinize üye olanlara verilecek olan haklar gibi tüm hususları bu maddede belirtmelisiniz. Üyelerin hakları Türk Medeni Kanunu Madde 63 – 71’de açık ve detaylı şekilde yer verilmiştir. Dernek tüzüğünde yer vereceğiniz üyelerin hakları bu kanun maddeleri ile çelişmemelidir. Dernek tüzüğünde yer vermediğiniz nedenler ile üyelikten çıkarma gibi bir durum ile karşılaşılırsa, kanun maddeleri esas alınır.
- Asıl üyelik şartları
- Onursal üyelik
- Üyelikten çıkma
- Derneğin kurucuları
- Üyelik haklar
- Üyeliğin düşmesi
- Üyelik yükümlülükleri
6 – Derneğin Organları
Dernek kurulunda hangi organların bulunacağını bu maddede kısa bir açıklama ile belirtebilirsiniz.
- Genel kurul (zorunlu)
- Yönetim kurulu (zorunlu)
- Denetim kurulu (zorunlu)
- Divan kurulu (zorunlu değil)
Divan kurulu gibi siz de farklı organlar ekleyebilirsiniz. Fakat eklediğiniz yeni organlara Yönetim Kurulu, Genel Kurul ve Denetim Kurulunun görevlerini, sorumluklarını ve yetkisini devredemezsiniz.
7 – Genel Kurulun Toplanması
Genel kurul bir derneğin en yetkili organıdır. Toplanma şekli, yer ve zamanı tüzükte belirtilmelidir. Toplanma zamanının çağrı şekli dernek tüzüğünde belirtilmelidir. Aksi belirtilmediği taktirde genel kurul dernek merkezinde yapılır.
8 – Genel Kurulun Görev ve Yetkileri
Genel kurulda alınacak kararlar, toplantı esaslarının belirlenmesi, geçici kuruluşların oluşturulması, yapılacak değişikliklerin kabul edilmesi, yasaca verilen yetkilere dahil olma, tüzüğün değiştirilmesi gibi konuları belirlemelisiniz. Genel kurul üyeliğe kabul, yetkili organları denetleme, üyelikten çıkma gibi görevleri üstlenir.
- Genel kurulun görev ve yetkileri
- Dernek başkanı ve saymanı yetkileri
- Yönetim kurulunun görev ve yetkileri
- Dernek onur kurulu görev ve yetkileri
- Denetim kurulunun görev ve yetkileri
- Etik kurulunun görev ve yetkileri vb. detaylandırabilirsiniz.
9 – Genel Kurul Oy Kullanma ve Usulü
Genel kurul için oy kullanma ve karar alma konusunda esaslar ve usuller belirlenir. Toplantıya katılabileceklerin detayları, genel kurulun hangi koşullarda ve ne sıklıkla toplanacağı, toplantıda alınacak kararların oy birliği ile alınması gibi detaylar bu maddede yazılır.
10 – Dernek Şubeleşmesi
Derneğin Şube açıp açmayacağı, açacaksa nereye açacağı, şubelerin görev ve yetkileri, şubelerde yetki verilecek en az 3 kurucu, şubelerin organları ve genel kurul gibi tüm detayları bu maddede belirtebilirsiniz.
11 – Dernek Gelirleri
Derneğin amaçlarına ulaşması için ne gibi gelirler elde edileceğini en ince ayrıntısına kadar belirlemelisiniz. Üyeliğe giriş, yardım toplama, üye aidatları vb. konuları dernek tüzüğünde maddeler halinde yazmalısınız.
- Proje gelirleri
- Sponsorluktan gelir elde edilmesi
- Uluslararası hibelerden gelecek olan yardımları kabul etme
- Üyelerin ödeyeceği aidat miktarı
- Aynı amacı taşıyan vakıf ve derneklerden bağış kabul edilmesi
- Dernek iktisadi işletmesinden elde edilecek gelir
- Yurt içi ve yurt dışı bağışlar gibi gelir elde edilebilecek tüm kalemleri detaylandırmalısınız.
12 – Derneğin Giderleri ve Borçlanma Usulleri
Derneğiniz tarafından yapılacak olan kişi ve kurumlara yardımların niteliği gibi tüm detayları belirtmelisiniz. Faaliyetlere ve amaçlarınıza yönelik yapacağınız harcama, dernek de çalışacak personellerin gideri, üyelerinizin ihtiyaçlarını karşılamada kullanacağınız bütçe vb. detaylandırabilirsiniz .
13 – Derneğin İç Denetim Şekilleri
Denetleme kurulu, genel kurul tarafından görev süresi esas alınarak en az 3 asil ve 3 yedek üye olmak üzere seçim gerçekleştirir. Derneklerde iç denetim esastır. Denetleme kurulu, defterlerin mevzuata uygun tutulup tutulmadığını, derneğin amaçlarına uygun hareket edip etmediğini denetleyip yönetim kuruluna sunmakla yükümlüdür.
14 – Dernekte Tutulacak Olan Defterler
En başta derneğin işletme hesabına göre mi yoksa bilanço hesabına göre mi defter tutacağı belirtilir. Ardından evrak kayıt defteri, üye kayıt defteri, işletme defteri, karar defteri, demirbaş defteri ve alındı belgesi kayıt defteri gibi tutulan defterlerin detaylarına yer verilir. Defterlerin kullanılmadan önce tasdik edilmesi gerekliliğini şerh düşmelisiniz.
15- Dernek Tüzüğünün Değiştirilmesi
Dernek tüzüğünün değiştirilebilmesi için genel kurul toplantısına katılma hakkı bulunanların 3’te 2’ sinin katılma şartı aranır. Tüzüğün değiştirilme şartı olarak, mevzuat ve resmi gazetede sunulan şartlar esas alınabilir.
16 – Derneğin Feshi ve Malların Tasfiyesi
Dernek genel kurul kararı ile feshine ve tasfiyesine karar verilebilir. Derneğin fesih şekli ve malların nasıl dağıtılacağı konusu genel kurul tarafından belirlenir. Eğer dernek tüzüğünde, malların nasıl fesih edileceği belirtilmezse ve genel kurulda bununla ilgili karar alınmamışsa o tarihte aynı amacı taşıyan en çok üyeye sahip bir derneğe devredilir.
17 – Uluslararası Dernek Faaliyetleri
Derneğinizle aynı amaçları olan yurt dışında kurulmuş derneklerle fayda sağlamak için iş birliği yapabilirsiniz. Bu doğrultuda yapılacak olan faaliyetleri dernek tüzüğünde belirtip detaylandırmalısınız.
18 – Üst Kuruluş Kurma
Derneğin kendi amaçları doğrultusunda kurulacak olan federasyonlara katılma şekli ve temsil etme yetkisi detaylandırılmalıdır. Aynı amaca sahip en az 5 dernek bir araya gelerek tüzük oluşturabilir.
19 – Dernek Tüzüğü Hüküm Eksikliği
Dernek tüzüğünde bulunmayan maddelerde dernekler kanununun, mevzuatın ve bunlara atfen çıkartılmış olan dernekler yönetmeliğinin esas alınacağı belirtilmelidir.
20 – Geçici Yönetim Kurulu Üyeleri ve Görevleri
Dernek ilk kuruluş tüzüğünde geçici yönetim kurulu üyeleri ve görevleri yazılır. Bu görevlere yönetim kurulu başkanı, başkan yardımcısı, sekreter, sayman, yazman ve üye gibi ekleyip devam ettirebilirsiniz.
Yukarıda bir dernek tüzüğünde olması gereken detayları belirttik. Fakat teoride yazılanlar ile pratikte uygulananlar arasında farklar olabilir. Her derneğin tüzüğü kendine özel olacak şekilde hazırlanmalıdır. Birçok derneğin web sitesinde dernek tüzükleri yer almaktadır. Bu tüzükleri inceleyebilirsiniz.
DERNEK TÜZÜĞÜNDE DEĞİŞİKLİK NASIL YAPILABİLİR?
Tüzükte değişiklik genel kurul kararıyla yapılabilir. Tüzük değişikliği genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin 3 ‘te ikisinin katılımıyla gerçekleşir. Eğer çoğunluk sağlanamadığı için toplantı ertelenirse ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Fakat bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz.
